Γονείς & παιδί
1. Πότε το παιδί είναι σωστά προετοιμασμένο για να αρχίσει τη φοίτησή του στο δημοτικό σχολείο και τι πρέπει να κάνουν οι γονείς ώστε το παιδί να αντιμετωπίσει με επιτυχία τις προκλήσεις/δυσκολίες της μετάβασης;
Η προετοιμασία του παιδιού για να ξεκινήσει τη φοίτηση του στο δημοτικό σχολείο είναι μια μακροχρόνια, πολυδιάστατη και σύνθετη διαδικασία, στην οποία συμβάλλουν κυρίως οι γονείς, το νηπιαγωγείο, το δημοτικό σχολείο και βέβαια το ίδιο το παιδί. Η διαδικασία αυτή αρχίζει από πολύ νωρίς και συστηματοποιείται δύο χρόνια πριν από την είσοδο του παιδιού στο δημοτικό σχολείο. Τότε πρέπει να αρχίζει η άμεση συνεργασία των γονέων με το νηπιαγωγείο και η έμμεση συνεργασία τους με το δημοτικό σχολείο. Συγκεκριμένα οι τρεις πλευρές (γονείς, νηπιαγωγείο, δημοτικό σχολείο) επιβάλλεται να συνεργαστούν έγκαιρα μεταξύ τους, για να αποκτήσουν μια ενιαία και κοινή αντίληψη σχετικά με τους στόχους αυτής της προετοιμασίας και επίσης για τον τρόπο υλοποίησης αυτών των στόχων. Σε κάθε περίπτωση η διαδικασία της προετοιμασίας του παιδιού έχει ως κυρίους στόχους:
? Να αγαπήσει το σχολείο.
? Να καταστεί ικανό να ανταποκρίνεται δημιουργικά στις απαιτήσεις του σχολείου και να είναι ευχαριστημένο και περήφανο από την εκπλήρωση αυτών των απαιτήσεων.
? Να διαμορφώσει μια θετική στάση προς τη μάθηση.
Οι γονείς μπορούν να συμβάλουν στην επίτευξη των παραπάνω στόχων αν γίνει σαφές ότι το κύριο μέλημα τους δεν πρέπει να είναι η πρόωρη προετοιμασία και η αποσπασματική εξάσκηση του παιδιού στη γραφή, στην ανάγνωση και στην αρίθμηση, αλλά η προσπάθεια να αναπτύξει το παιδί βασικές επικοινωνιακές/κοινωνικές δεξιότητες, ώστε:
- Να διακρίνει οφθαλμοφανείς κινδύνους και να τους αποφεύγει.
- Να είναι κατανοητός ο τρόπος που μιλάει.
- Να ζητάει βοήθεια όταν τη χρειάζεται.
- Να αυτοεξυπηρετείται, να έχει αυτόνομη δράση.
- Να ακούει με προσοχή τους άλλους.
- Να ακολουθεί οδηγίες γενικές αλλά και ατομικές.
- Να αρχίζει να κάνει μια καθοδηγούμενη δραστηριότητα, αφού πρώτα ακούσει όλες τις οδηγίες.
- Να μπορεί να εργάζεται ατομικά αλλά και ομαδικά.
- Να ολοκληρώνει την εργασία που αρχίζει.
- Να τακτοποιεί τα πράγματα του.
- Να έχει αυτοκυριαρχία, αυτοέλεγχο και να αντιμετωπίζει τις συγκρούσεις χωρίς βία (όχι δαγκώματα, μπουνιές, κλοτσιές).
- Να περιμένει τη σειρά του, αλλά και να τη διεκδικεί.
- Να συμπεριφέρεται ως μέλος ομάδας (να σκέφτεται τον εαυτό του σε σχέση με τους άλλους).
- Να ανταποκρίνεται ανάλογα με το ρόλο που έχει σε κάθε πλαίσιο, π.χ. ως συμμαθητής/-τρια, ως αδερφός/-ή, ως φίλος/-η, ως συμπαίκτης/-τρια κτλ.
- Να είναι πρόθυμο να δοκιμάσει νέες δραστηριότητες, να διερευνά και να πειραματίζεται.
- Να παίρνει πρωτοβουλίες.
- Να μιλάει για ό,τι του αρέσει και το αντίστροφο.
- Να κατανοεί ότι το «χάνω» είναι κανόνας του παιχνιδιού, όπως και το «κερδίζω».
- Να έχει εμπιστοσύνη στον εαυτό του (αυτοπεποίθηση).
- Να τηρεί τους κανόνες.
- Να αναλαμβάνει ευθύνη προσωπική και ομαδική.
- Να παίρνει αποφάσεις, να τις δικαιολογεί και να τις υλοποιεί.
Έτσι οι γονείς μπορούν να συμβάλουν αποτελεσματικά στην ορθή προετοιμασία του παιδιού τους όταν συνεργαστούν με το νηπιαγωγείο και με το δημοτικό σχολείο και αναπτύξουν έναν κοινό κώδικα επικοινωνίας.
2. Τι δεν πρέπει να ξεχνάνε οι γονείς.
Οι γονείς δεν πρέπει να ξεχνάνε ότι η μάθηση πρέπει να προκαλεί ευχαρίστηση στο παιδί και ότι η σχολική επίδοση πρέπει να του φέρνει χαρά. Επίσης ότι υπάρχει ένα πλαίσιο βασικών προϋποθέσεων που πρέπει να διασφαλιστεί από τους ίδιους προκειμένου να αναπτυχθούν οι παραπάνω βασικές επικοινωνιακές/κοινωνικές δεξιότητες. Πρέπει δηλαδή οι γονείς να φροντίζουν ώστε:
- Το παιδί να έχει ένα σταθερό βιολογικό ρυθμό, δηλαδή να έχει σταθερές ώρες φαγητού, ύπνου, εργασίας και ανάπαυσης.
- Να συναποφασίζουν με το παιδί τους τους κανόνες, αλλά και να επιμένουν στην τήρηση τους.
- Οι απαγορεύσεις τους να είναι λίγες και στα μέτρα του παιδιού και να απαιτούν με ήπια σταθερότητα την εφαρμογή τους.
- Να βάζουν όρια σχετικά με τη διαχείριση του χρόνου, κάθε πράγμα αρχίζει και τελειώνει στην ώρα του.
- Να μην κάνουν χρήση απειλών, αμοιβών, ποινών σε σχέση με τις σχολικές επιδόσεις, αλλά οπωσδήποτε να ενθαρρύνουν κάθε προσπάθεια του παιδιού.
- Να μην κάνουν συγκρίσεις με τα αδέρφια ή άλλα παιδιά για τις σχολικές επιδόσεις.
- Να μην επιμένουν στην «ξεκομμένη εξάσκηση» της γραφής, της ανάγνωσης και της αρίθμησης, αλλά να εκμεταλλεύονται κάθε ευκαιρία για να αναδείξουν την κοινωνική αναγκαιότητα τους.
- Να αρχίζουν από την επιβράβευση των δυνατών σημείων του παιδιού τους, για να βελτιώσουν τα αδύνατα σημεία του.
- Να ρωτούν κάθε ημέρα το παιδί τους πώς πέρασε στο σχολείο, να ακούνε τι τους λέει και να συζητούν υπεύθυνα μαζί του, όχι μόνο όταν έχει κάποιο πρόβλημα, αλλά για οτιδήποτε το ενδιαφέρει.
Οι γονείς δεν πρέπει να ξεχνάνε επίσης ότι:
? Είναι σημαντικότερο το πώς ασχολούνται με το παιδί τους από το πόσο ασχολούνται με αυτό.
? Είναι θεμιτό και οι ίδιοι να χρειάζονται χρόνο για την προσωπική και επαγγελματική τους ή άλλη ανάπτυξη.
? Ούτε οι ίδιοι είναι αλάνθαστοι!
3. Τα ερωτήματα των γονέων.
Στη συνέχεια δίνονται σύντομες απαντήσεις σε ερωτήσεις που κάνουν συχνά οι γονείς.
1. Όταν μαθαίνω στο παιδί μου να γράφει και να διαβάζει πριν πάει στο δημοτικό σχολείο, το προετοιμάζω σωστά για τη σχολική ένταξη;
Απάντηση:
Εξαρτάται από:
α) το πόσο το θέλει και από το πόσο επίμονα το ζητάει το ίδιο το παιδί,
β) τον τρόπο, τη μέθοδο και το κλίμα μέσα στο οποίο γίνεται αυτή η προετοιμασία,
γ) το αν οι γονείς δεν ξεχνούν ότι στη σωστή προετοιμασία προτεραιότητα έχει η ανάπτυξη των βασικών επικοινωνιακών / κοινωνικών δεξιοτήτων.
2. Να αγοράσω τα εγχειρίδια της πρώτης δημοτικού πριν πάει το παιδί μου στο δημοτικό σχολείο, για να το προετοιμάσω έγκαιρα, ώστε να είναι ομαλή η προσαρμογή του στην πρώτη τάξη;
Απάντηση:
Όχι, η ομαλή προσαρμογή εξαρτάται κυρίως από την ικανότητα του παιδιού να ανταποκρίνεται με επιτυχία σε δύσκολες ή/και άγνωστες καταστάσεις που προκαλούν οι διαφορές μεταξύ του νηπιαγωγείου, του δημοτικού σχολείου και της οικογένειας. Αυτή την ικανότητα την αναπτύσσει το παιδί αν αναπτύξει τις βασικές επικοινωνιακές / κοινωνικές δεξιότητες, για τις οποίες έγινε λόγος παραπάνω.
3. Λεν γνωρίζω τι προσδοκίες έχει το παιδί μου για το σχολείο, αποφεύγει κάθε σχετική συζήτηση, τι μπορώ να κάνω για να ανοίξω αυτή τη συζήτηση;
Απάντηση:
Είναι αναγκαίο να ανοίξουμε μια τέτοια συζήτηση, γιατί έτσι θα γνωρίσουμε τι σκέφτεται το παιδί για το δημοτικό σχολείο και ανάλογα θα προσπαθήσουμε να ενισχύσουμε, να απαλείψουμε, να αποσαφηνίσουμε κτλ. κάποιες σκέψεις του γι' αυτό. Ένας αποτελεσματικός τρόπος για να ανοίξουμε αυτή τη συζήτηση είναι να του διαβάζουμε παραμύθια και ιστορίες που αναπτύσσουν το θέμα της μετάβασης και της σχολικής ένταξης. Ο στόχος αυτής της ανάγνωσης θα είναι να δώσουμε ερεθίσματα, κίνητρα, ευκαιρίες στο παιδί να εκδηλώσει τις σκέψεις του σχετικά με το πώς φαντάζεται το σχολείο και ειδικότερα για το τι φαντάζεται (τι προσδοκίες έχει) ότι θα κάνει στο σχολείο ως μαθητής ή μαθήτρια.
4. Δεν κάνω τίποτα σχετικά με την προετοιμασία τον παιδιού μου για τη μετάβαση του στο δημοτικό γιατί:
α) νομίζω ότι αυτό είναι δουλειά του σχολείου και
β) φοβάμαι ότι μπορεί να κάνω λάθος και να ενεργήσω αντίθετα με τις μεθόδους του σχολείου.
Απάντηση:
Ούτε η απραξία με την έννοια του εφησυχασμού, αλλά ούτε η υπερβολική έγνοια είναι η ενδεικνυόμενη στάση προς την επικείμενη σχολική ένταξη του παιδιού. Σε κάθε περίπτωση οι γονείς έχουν την ευκαιρία να συντονίζουν τις παιδαγωγικές τους μεθόδους με αυτές που υιοθετούνται στο νηπιαγωγείο, τουλάχιστον δύο χρόνια πριν από την ένταξη του παιδιού στο δημοτικό σχολείο, και η εμπειρία αυτή θα τους βοηθήσει αργότερα να προσαρμοστούν και στις απαιτήσεις του δημοτικού σχολείου.
α) Η προετοιμασία του παιδιού για τη μετάβαση δεν είναι μόνο δουλειά του σχολείου, αλλά είναι κοινή υπόθεση των γονέων, του νηπιαγωγείου, του δημοτικού σχολείου και βέβαια του παιδιού, για τους λόγους που αναπτύχθηκαν παραπάνω.
β) Ο φόβος αυτός είναι εύλογος, γιατί πράγματι στην πλειονότητα των περιπτώσεων οι γονείς, παρά τις αγαθές προθέσεις τους, ακολουθούν πρακτικές αντίθετες προς τις μεθόδους του σχολείου.